GPN – Gorczański Park Narodowy – hale, lasy, Orkan i partyzanci…

Około 30 kilometrów od Jabłonki rozciąga się rozległy obszar Gorczańskiego Parku Narodowego. Jest to teren pomiędzy takimi miejscowościami jak Rabka od zachodu, Mszana od północy, Kamienica i Krościenko na wschodzie, Czorsztyn i Nowy Targ na południu. Najważniejszym i najwyższym szczytem jest Turbacz (1310 m. npm.) . Park został utworzony w 1981 roku w celu ochrony unikalnej flory i fauny, w tym tzw. żyznej buczyny karpackiej, a także zwierząt takich jak wilki, rysie wydry, czy bocian czarny. Jednak symbolem Parku stała się salamandra plamista. Nazwa Parku wywodzi się od czasownika strp. gorzeć – czyli palić się. Właśnie poprzez karczowanie, a następnie wypalanie lasu pasterze wołoscy uzyskiwali to polany do hodowli owiec. Gorce opływają rzeki Raba, Dunajec, a także Kamienica, która w Gorcach ma źródła. Dominują tu łagodne, w większości zalesione grzbiety górskie z malowniczymi polanami. Gdy się zejdzie z głównych, uczęszczanych szlaków, można godzinami wędrować nie spotykając ani jednej duszy ludzkiej. Spokój i odgłosy lasu tylko na gorczańskich szlakach. Ale Gorce oferują także inne atrakcje. W okolicach Gorców znajduje się wiele ciekawych miejscowości zarówno pod względem historycznym, jak i regionalnym. Oczywiście do najważniejszych należą miasta: Rabka, Nowy Targ, Krościenko, Mszana. Niemniej ciekawe są takie jak: Niedźwiedź i Poręba Wielka, Lubomierz, Szczawa, Rzeki, Ochotnica, Grywałd, Dębno, Łopuszna. W Gorcach i u podnóża tych gór, zachowały się wspaniałe, zabytkowe kościółki drewniane, niektóre sięgające XV i XVI wieku – do szczególnie interesujących należy kościółek w Dębnie pw. Św. Michała Archanioła z XV wieku znajdujący się na liście zabytków UNESCO. W Gorcach można spotkać urocze kapliczki, jak ta najbardziej znana Bulańdowa Kapliczka na Polanie Kamienieckiej. Gorce związane są z zapomnianym już nieco polskim pisarzem – Władysławem Orkanem, który opisywał realistycznie życie ówczesnych górali, a nie było ono lekkie. Pamiątką po nim jest znajdująca się w Porębie Wielkiej willa Orkanówka, w której obecnie mieści się muzeum poświęcone pisarzowi. Z Gorcami a ściślej mówiąc z dworkiem Tetmajerów w Łopusznej, wiąże się inna postać historyczna z czasów romantyzmu – z Sewerynem Goszczyńskim, który tu gościł w latach 30 XIX wieku a ujął swoje wspomnienia w utworze „Dziennik podróży do Tatrów”. Innym znanym popularyzatorem góralszczyzny związanym z Łopuszną był wybitny filozof humanista – ks. Józef Tischner. Wystarczy wspomnieć chociażby teksty „Filozofii po góralsku”. W Łopusznej znajduje się małe muzeum poświęcone jego osobie. Oczywiście, należy zwiedzić dworek Tetmajerów, w którym znajduje się także muzeum, a także drewniany kościółek w Łopusznej. W czasie II wojny światowej w Gorcach silnie operowała polska, a później także radziecka partyzantka. Za pomoc udzielaną partyzantom najbardziej została ukarana wieś Ochotnica. Miała tu miejsce tzw. krwawa wigilia - 23 grudnia 1944 roku, w czasie której hitlerowcy zamordowali 56 mieszkańców wsi, w tym 19 dzieci i 21 kobiet. Spalono 32 gospodarstwa. Podobne wydarzenia, choć o mniejszej skali, działy się w wielu miejscach pod szczytami Gorców. Najsłynniejszym partyzantem tych ziem był Józef Kuraś ps. Ogień. Kiedy Niemcy spalili jego rodzinę w ich własnym domu, przyjął ps. Ogień i zaczął walkę z okupantami. Po wojnie, widząc, że w Polsce władzę przejmują komuniści pod kierownictwem radzieckim, zaczął własną walkę z nowym ustrojem. Stał się swoistym królem Podhala, aż po wielu próbach został schwytany podczas obławy w Ostrowsku. Próbował popełnić samobójstwo. Zmarł w szpitalu w Nowym Targu 22 lutego 1947. Nigdy nie odnaleziono miejsca jego pochowku. Ciekawym miejscem w krajobrazie Gorców jest Kaplica Papieska – Kaplica Matki Bożej Królowej Gorców. Zbudowana została w 1979 roku jako dar dla Ojca Świętego Jana Pawła II z okazji jego pierwszej pielgrzymki do Polski. Posiada szereg symboli patriotycznych i militarnych związanych z dążeniem Polaków do wolności. Obok kaplicy jest pomnik katyński symbolizujący ofiary Katynia, Ostaszkowa i Charkowa. Co roku w drugą niedzielę sierpnia organizowana jest uroczysta msza Ludzi Gór. Wielokrotnie msze celebrował tutaj ks. Józef Tischner. To tylko niektóre tematy związane z Gorcami. Ciekawych miejsc, ludzi i wydarzeń gorczańskich nie dałoby się w skrócie wymienić, ale nade wszystko jest wspaniała przyroda. Koniecznie trzeba się wybrać na dłuższy lub krótszy spacer i zakosztować relaksu na słonecznej polanie…

Informacje:

www.gorczanskipark.pl
Szlaków w GPN nie brakuje. Oto kilka:
Główny Szlak Beskidzki – Rabka – Maciejowa – Stare Wierchy – Turbacz – szlak czerwony – 5h (4h).
Raba Niżna – Niedźwiedź – Orkanówka – Turbacz – szlak zielony – 6.30h (5.30).
Kowaniec (Nowy Targ) – Bukowina Waksmundzka – Turbacz – szlak zielony – 3h (2.30).
Turbacz – Przeł. Knurowska – Lubań – Krościenko – Główny Szlak Beskidzki – kolor czerwony – 8h (9h).